Son yıllarda oldukça sık karşılaşılan helikopter ebeveynlik kavramının, 1969 yılında Psikoterapist Haim Ginott tarafından ortaya atıldığı bilinmektedir. Helikopter ebeveynlik, çocuklarının güvenliği, eğitimi, geleceği ve günlük hayatlarındaki neredeyse her faaliyeti için aşırı korumacı ve mükemmeliyetçi ebeveyn tutumlarını ifade eder.
En sık karşılaşılan helikopter ebeveynlik davranışları:
Çocuğunun adına hedef belirlemek
Çocuğunun karşılaştığı sorunlara çözüm üretmek ya da sorun çıkma ihtimalini ortadan kaldırmak
Çocuğunun hayatına gereğinden fazla dahil olmak (Arkadaşında kaldığında günde 6-7 kez aramak, sürekli ne yemek/ne yapmak isteyebileceği ile ilgili teoriler üretmek, hangi hobi ile ilgilenmesi gerektiği üzerinde uzun saatler kafa yormak gibi)
Çocuğunun sorumluluk alanlarına aşırı müdahalede bulunmak (Yapılacaklar listesi hazırlamak, ders programlarını kontrol etmek, odasını çocuğunun haberi bile olmadan toplamak gibi)
Çocuğu konusunda çok fazla kontrolcü olmak (Çocuğunun deneyerek ve yanılarak öğrenmesine fırsat vermemek, günlük rutinlerin dışına çıkılmaması adına üstün çaba harcamak, çocuğuna kendini ifade edecek özgür bir ortam sunmamak gibi)
Helikopter ebeveynler, kullandıkları dil itibariyle de çocuğunun ayrı bir birey olmasına izin vermekte zorlanırlar. “Karnımız ağrıyor.”, “Bugün ödevimiz çoktu.” gibi cümleleri çok sık kullanırlar. Çocuğunun kendisini ifade etmesine gerek kalmayacak biçimde kendilerini onunla bütünleştirerek konuşmak, helikopter ebeveynler için güvenli alandır. Yapılan araştırmalar son yıllarda artan bu ebeveynlik stilinin daha çok sosyoekonomik düzeyi yüksek, eğitimli ve kaygılı ebeveynlerde görüldüğünü göstermektedir.
Kuşkusuz ki ebeveynler çocuğunun iyi yetişmiş, sorunsuz büyümüş ve parlak geleceğe sahip olan bir birey olmasını istemektedirler. Amaçları böyle olsa da helikopter ebeveynliğin olumsuz olarak değerlendirilebilecek pek çok sonucu vardır. Bunların başında çocuğun bağımsızlığını kazanamaması ve özgün bir kimlik geliştirememesi gelir. Sürekli anne ve babanın kontrolünde yetişen çocuklar ilerleyen yıllarda özgüven eksikliği yaşayabilmesi olası çocuklardır. Sorunlarının ebeveynlerince çözülmesine alışmış olan bu çocuklar, yetişkinlik hayatındaki sosyal ve kurumsal ilişkilerinde ciddi sorunlar yaşayabilirler.
Yapılan araştırmalarda helikopter ebeveynlere sahip çocukların ergenlik döneminde kaygıya ve depresyona daha meyilli oldukları bulunmuştur. Helikopter anne ve babaya sahip olan çocukların, ebeveynleri tarafından onlara aşılanan “her şeye hakları olduğu ve her zaman rahat olmaları gerektiği” düşüncesine paralel olarak bencillik düzeylerinin yüksek olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.
Çocuklarının psikolojik sağlamlıklarının, bağımsız düşünebilme ve yaratıcılık becerilerinin gelişebilmesi adına kendi sorumluluklarının bilincinde olmaya ihtiyaçları vardır. Yapılan seçimlerin sonuçlarıyla karşı karşıya kalıp çözüm üretebilen çocuklar, ilerleyen hayatlarında da karşılaştıkları her zorlukta yıkılmamayı öğreneceklerdir. Ebeveynlerin bu noktada fark etmesi gereken temel nokta “mükemmel ebeveyn” olmanın mümkün olamayacağıdır. Mümkün olduğunca iyi ebeveyn olmanın yeterli olduğunu anlamak, çocukları dinlemek ve zaman zaman tökezlemelerine fırsat vermek onların gelişimi açısından çok önemlidir.
Gözde Uludağ
Psikolojik Danışman
**Hasan Yılmaz’ın Algılanan Helikopter Ebeveyn Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması adlı araştırmasından yararlanılarak yazılmıştır.