Boş zaman okul ve derslerden arta kalan, çocuğun kendi isteği doğrultusunda geçirdiği zaman dilimidir. Çoğu çocuk boş zamanında bilgisayar oyunu oynamayı ve televizyon seyretmeyi tercih etmektedir. Boş zamanın tamamıyla televizyon ve bilgisayar ile doldurulmaması, bu aktivitelerin sınırlandırılarak çocuğun zihinsel ya da fiziksel olarak daha aktif katılımının sağlanacağı aktivitelere yönlendirilmesi hem fiziksel hem de zihinsel gelişiminin desteklenmesi açısından önemlidir.
Boş zamanlarda yapılabilecek aktiviteler nelerdir?
Okul dönemindeki çocukların boş zamanlarını değerlendirebilecekleri aktiviteler bireysel veya grup halinde yapılabilecek sanat ve spor aktiviteleri olarak düşünülebilir. Sanat aktiviteleri içerisinde resim, müzik, seramik, dans, bale, drama, halk oyunları; spor aktiviteleri içerisinde de basketbol, yüzme, jimnastik, yoga, satranç, tenis, izcilik, doğa sporları tercih edilebilir.
Seçim nasıl yapılmalıdır?
Çocuk için hangi aktivitenin uygun olduğuna karar vermeden önce çocuğun ilgi ve yetenekleri ile zorlandığı alanların iyi gözlenmesi ve bu doğrultuda aktivitenin seçilmesi gerekir. Çocuğun zorlandığı alanla ilgili etkinlik seçildiğinde bu, çocuk için keyifli bir süreç olmaktan çıkıp başarısızlık duygularının yoğun olarak yaşanacağı bir durum haline gelir. Bunun sonucunda da özgüven sorunu yaşanır.
Aileler ne kadar yönlendirici olmalıdır?
Boş zamanı değerlendirecek aktivitenin seçilmesi sırasında zaman zaman sıkıntılar yaşanabilmektedir. Bazı evlerde ebeveynler kendi çocukluklarında yapmak isteyip de çeşitli nedenlerden dolayı yapamadıkları etkinlikleri çocuklarının yapmaları konusunda ısrarcı davranırken bazı evlerde çocuk yakın arkadaşlarının katıldığı aktiviteye gitme konusunda ısrarcı davranır. Her zaman yapılması istenen ya da ilgi duyulan alanda çocuğun yeteneği olmayabilir. Bu da beraberinde başarısızlık ve aktiviteden uzaklaşmayı getirir. Bu noktada anne baba çocuğa becerileri konusunda yol göstermeli, başarılı olabileceği alanları belirleyip seçim konusunda çocuğa yardımcı olmalıdır.
Çocuklar bu konuda nasıl desteklenmelidir? Anne babalar nasıl davranmalıdır?
Çocuğun becerileri ve zorlandığı alanların fakında olunmalı.
Başladığı aktiviteyi devam ettirmesi konusunda motive edilmeli.
Çabası ve başarıları ödüllendirilmeli.
Erken yaştan itibaren kalem, kağıt, müzik enstrümanı gibi materyaller ve dikkat gerektiren etkinliklerle tanışması sağlanmalı.
Farklı aktiviteleri denemesi konusunda fırsat tanınmalı.
İlgi duyduğu alanlar çok sınırlıysa farklı alternatifler sunup ilgi alanları çeşitlendirilmeli.
Farklı ortamlarda bulunması sağlanarak değişik konulara ilgisi çekilmeli.
Okul dışında sanat, spor gibi faaliyetlerde bulunan çocuklar, neler kazanır?
Çocuk gününü planlamayı öğrenir.
Yeteneklerini keşfeder, kendisini tanır.
Başarılı oldukça özgüveni artar.
Farklı sosyal ortamlarda bulunması yeni ilişkiler kurma becerisini geliştirir.
Sanat ve spor aktiviteleri beynin her iki yarım küresinin de etkin çalışmasına katkıda bulunması nedeniyle çocuğun çok yönlü gelişimini sağlar.
Faaliyetleri okul başarısını nasıl etkiler?
Sosyal aktiviteler nedeniyle çocuğun derslerine zaman ayıramayacağı, bu nedenle de okul başarısının olumsuz etkileneceği düşünülür. Oysaki bedensel ve sanatsal aktiviteler her iki beyin yarım küresinin koordineli çalışmasını sağlaması nedeniyle zihinsel gelişimi destekler. Ayrıca sosyal aktiviteye katılan çocuğun hayatı sadece dersle sınırlı kalmaz. Bu da çocuğun derslerden bunalmasını önlerken okula ve derslere karşı motivasyonunu arttırır.
Eğer kötü etkilerse neler yapılmalıdır? Çocuk aktiviteden alıkonmalı mıdır?
Sosyal aktiviteye doğru zamanda başlanmaması ya da aktiviteye ayrılan sürenin derse ayrılan süreden daha fazla olması durumlarında okul başarısı olumsuz etkilenebilir. Bu durumda ailelerin ilk yaptıkları şey çocuğu aktiviteden almak olur. Çocuğu aktiviteden alıkoymak akademik başarıyı sağlamayacağı gibi çocuğun özgüveninin etkilenmesine de neden olur. Akademik başarı kadar sosyal aktivitede de başarılı olmak temel gereksinimlerden biridir. Bu nedenle aktiviteden alıkoymak yerine süre uygun şekilde ayarlanmalıdır.
Bu konuda üstün başarı gösterirse eğitimleri bu alana yönlendirilmeli midir?
Bir konuda üstün başarı göstermek o alanda özel olunduğunun göstergesidir. Çocuğun eğitimi bu yönde geliştirilerek yaşam boyu sürecek başarı ve mutluluğu yakalaması sağlanmalıdır.
Ailelerin çocuğun eğitimi hakkında başka beklentileri varsa neler yaşanır?
Toplumumuzda genellikle spor ve sanat etkinlikleri hobi olarak nitelendirilmekte, meslek olarak seçilmesi her zaman uygun görülmemektedir. Bu nedenle de meslek seçimi konusunda çocuk ve ebeveyn arasında çatışmalar yaşanır.
Duygu Çataltaş Sıpçıkoğlu
Pedagog / Psikolojik Danışman
(Temmuz 2014)
